Girişim Hayalinin Peşinden Koş!madan Önce Bir Daha Düşün
Zuckerberg, Gates, Musk okulu bırakmış, milyar dolarlık şirket kurmuş, sen de yap!
Hayallerinin peşinden koş!
Başkalarının hikayesini gerçekleştirmeye yardım etmeyi bırak, kendi hikayeni yaz!
Son zamanlarda bu sözleri çok duyar oldum sanki. Bu yazıda, yukarıdaki ve benzeri cümlelerin Türkiye için çok da doğru olmadığını 2018 yılında BAU’da tamamladığım MBA tez çalışmamın sonucunda çıkan verilerle desteklemeye çalışacağım.
Öncelikle, bu çalışmayı yapabilmek için gereken verilere ulaşabilmemi sağladığı için Startups.Watch’dan Serkan Ünsal’a, bu çalışmaya karar verme konusunda fikir alışverişinde bulunduğum mentorum, ağabeyim 212 ‘den Ali Karabey’e, tez danışmanım çok değerli Adnan Veysel Ertemel hocama ve Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Başkanı Burak Küntay hocama teşekkür ederek başlamak istiyorum.
Neden bu yazıyı yazdım?
1- Gençlerin yanlış yönlendirildiğini düşünüyorum:
Girişte de bahsettiğim gibi bir “herkes girişimci olsun” furyasıdır gidiyor. Hem de bunu hemen üniversiteden sonra, hatta mezun olmayı bile beklemeden yapsın deniliyor. Sonuç ne mi? Kan, ter ve gözyaşı…
2- Bireysel merak:
2014 yılından bu yana teknoloji girişimcisiyim. Bu sürede farklı sektörlerden, yaş gruplarından başarılı, başarısız çokça girişim/girişimci tanıma fırsatım oldu. Bolca hikayeler dinledim, kitaplar okudum.
Peki, neden bazı girişimler/girişimciler başarılı olurken bazıları başarısız oluyor? Bunun arkasında yatan nedenleri hep merak etmişimdir. Bu sebeplerden kendimce güçlü olduğunu düşündüğüm bir hipotezi yani kurucuların önceki iş tecrübesinin girişimin başarısını olan etkisini araştırmak istedim.
Peki, başarı nedir?
Başarı subjektif bir tanım. Kimine göre çok para kazanmak, kimine göre huzurlu bir yaşam.. Ama bu çalışmayı tamamlayabilmek için bir başarı tanımı oluşturmam ve bunu baz almam gerekiyordu. Bunu yaparken de teknoloji girişimlerinin kapitalist düzen içerisinde büyük değerlemelere ulaşması beklenen şirketler olmasından kaynaklı başarıyı aşağıdaki 3 özelliğe göre ayrı ayrı tanımladım:
- Yatırım almış olmak,
- Startup100 Listesi’nde yer almış olmak,
- Exit yapmış olmak,
Eğer şirket yukarıdaki kategorilerden birine giriyorsa benim için başarılı sayılıyordu.
Eleştiri: Size göre yukarıdaki kategorilerden birine girmiyor olması bir girişimi başarısız yapmıyor olabilir. Bence de, haklısınız.. Ama dediğim gibi bir kriter belirlemem gerekiyordu.
Method
Önce, Startups.Watch verilerine göre Türkiye’de Mart 2008 — Mart 2018 arasında başarı kriterlerini sağlayan teknoloji girişimlerinin ayrı ayrı listesini çıkardım. Daha sonra bu girişimlerin hangi kurucu/kurucular tarafından kurulduğunu listeledim. Bir sonraki adımda ise bu kurucu/kurucuların LinkedIn vb. platformlar ile önceki iş tecrübelerine (staj, part-time çalışma dahil edilmedi) ulaştım.
Örneğin; A girişimi yatırım almış olsun. Dolayısıyla başarılı sayılıyor. Bu girişim, X ve Y kurucuları tarafından kurulmuş olsun. Bu kurucuların bu girişimci kurmadan önceki iş tecrübesi X için 24 ay, Y için 6 ay olsun. Dolayısıyla, A girişimi için kurucuların toplam önceki iş tecrübesi 24 + 6= 30 ay.
Not: Bu çalışmayı tamamladığımda 2018 Nisan’dı. Dolayısıyla yaptığım değerlendirme bu tarihten sonrasını kapsamıyor.
Gelelim sonuçlara...
Değerlendirdiğim yıllar arasında:
- Yatırım alan: 421 girişim toplamda 652 kez yatırım almış. (bir girişim birden fazla alabiliyor malumunuz).
- Exit yapan: 109 girişim exit yapmış. (Exit deyince illa aklınıza milyon dolarlık satış gelmesin, şirket birleşmeleri vb. seçenekler de exit grubuna dahil edildi.)
- Startup100 Listesi: Bu çalışmayı yaptığım günlerde sadece 2017 Startup 100 Listesi bulunuyordu.
Her ne kadar tüm kaynakları (şirket websitesi, LinkedIn, röportaj, vb.) araştırmaya çalışsam da bazı şirket kurucularının önceki iş tecrübesine ulaşamadım. Bu durumda onları çalışma dışında bırakmak zorunda kaldım.
Değerlendirmeye alabildiğim yatırım alan 221 farklı girişimden 157'sinin (~%71), Startup100 listesinde yer alan 61 girişimden 53'ünün (~%87) ve exit yapmış 68 girişimden 60'ının (~%88) kurucu takımının ilgili girişimlerini kurmadan önce iş tecrübesi bulunuyordu. (Figür 1)
Profesyonel iş tecrübesi olan girişimlere daha yakından baktığımızda ise; kurucu takımın toplam olarak yatırım alan girişimleri kurmadan önce ortalama 87 ay, Startup100 listesinde yer alan girişimleri kurmadan önce ortalama 121 ay, exit yapan girişimleri kurmadan önce ortalama 105 aylık bir iş tecrübesi bulunuyordu. (Figür 2)
Yani dostlar, veriler onu gösteriyor ki; girişim camiasında çoğu kişinin hayali olan exit’i yapan girişimlerde kurucu takımının o girişimi kurmadan önce toplamda 10 yıla yakın bir iş tecrübesi var.
Öte yandan, şunu da belirtmek istiyorum; iş tecrübesi arttıkça girişimin başarı şansı artıyor diye bir sonuç da çıkmıyor. Örneğin exit yapan girişimlerde kurucu takımın toplam iş tecrübesinin dağılımı Figür 3'teki gibi olduğu görülüyor.
Eğri oturup doğru konuşalım…
Genç arkadaşlar; girişimciliği pohpohlamanın, girişimcinin sırtından para kazanmanın sektör haline geldiği bu ülkede insanların gaza getirici laflarını dinlemeden önce kendinize iyice sorun; ben bu işi başarıya ulaştırmak için gereken tecrübeye, beşeri sermayeye, networke, finansmana sahip miyim? Hala kervan yolda dizilir diyorsanız; son kelimeyi düzülür olarak değiştirmenizi rica edeceğim.
Bu konuda çok sevdiğim M. Serdar Kuzuloğlu’nun bir videosunu da paylaşmak istiyorum.
Ayrıca geçenlerde bir tweet atarak, 2018'de yazdığım tezimi bu Medium makalesine çevirmeme vesile olan son yılların en başarılı yerli girişimlerinden birinin kurucu olan çok değerli Barbaros Özbugutu’na ait bit tweet’i de paylaşmak istiyorum.
Peki ne yapmalı?
Tüm bunlara rağmen sizlere girişimci olmayın diyemem. Ama bu zor yola çıkıyorsanız artılarını, eksilerini iyice oturup düşünün. Mümkünse bu yoldan geçmiş, geçmekte olan kişilerle (özellikle başarısız olanlarla) konuşun. Neler yaşadılar, ne fedakarlıklarda bulundular, bunları anlamaya çalışın. Yapabiliyorsanız girin bir startup’da çalışın, süreçlere, yaşananlara tanık olun. Bu süreçte ailenizin, arkadaşlarınızın sizi desteklemesi çok önemli. Onların fikirlerini önemseyin. Bunları göz önünde bulundurduktan sonra yine de devam diyebiliyorsanız o zaman devam edin. Ama bu kararı sizi gaza getiren birileri olmadan kendiniz alın.
Hepinize gönülden başarılar..
Sağlıkla kalın.
Öneri, eleştiri ve çalışmayı daha da ileriye götürmek için bana aşağıdaki mail adresinden ulaşabilirsiniz.
alican [ at ] vagustim.io
